Richard Thaler wintde Nobelprijs voor Economie 2017. De Amerikaanse professor in de gedragseconomie is een van de grondleggers van nudging. “Deze Nobelprijs betekent eindelijk een erkenning voor de gedragseconomie als volwaardige wetenschap binnen de economie. Thaler heeft de verdienste om gedragsinzichten, dankzij de introductie van nudging, mainstream te maken”, reageert Vlaams Volksvertegenwoordiger Freya Saeys (Open Vld). Op initiatief van Freya Saeys werd in 2016 een resolutie over nudging unaniem goedgekeurd door het Vlaams Parlement. In navolging werd door Minister-President Bourgeois een Vlaams Team Gedragsinzichten opgericht. “Laten we hopen dat dit het Vlaams Team Gedragsinzichten straks ook een duwtje in de rug zal geven”, besluit Saeys.

Nudging betekent letterlijk ’een duwtje, een zetje geven’. Het gaat uit van de idee dat mensen helemaal niet zo bewust keuzes maken als ze denken. Via allerlei psychologische technieken en sociale en culturele voorkeuren worden we voortduren onbewust een bepaalde richting uitgestuurd. Denk bijvoorbeeld maar aan merkproducten in de supermarkt. Die bevinden zich meestal op ooghoogte, terwijl je je moet bukken om aan de goedkopere huismerken te geraken. Typisch aan nudging is dat niets verplicht is, men geeft enkel een suggestie, een duwtje in de rug. De persoon in kwestie kan altijd beslissen om een andere keuze te maken.

Politieke weerklank

In de Angelsaksische wereld is nudging al langer ingeburgerd. President Obama liet zich zelfs adviseren door nu Nobelprijswinnaar Richard Thaler. Voormalig Prime Minister Cameron voerde destijds een Behavioural Insights Team in. Ook in België experimenteert men met nudging . Een bekend voorbeeld is het orgaandonorschap in België. Standaard ben je geregistreerd als orgaandonor. Je moet je actief ‘afmelden’. Resultaat? Meer dan 85% van de Belgen is donor, terwijl dat in Nederland maar rond de 30% ligt. Daar moet je jezelf namelijk actief registreren als donor.

Met de resolutie van Freya Saeys werd de Vlaamse nudging geïntroduceerd in Vlaanderen. De resolutie formuleerde ook de randvoorwaarden voor het gebruik van nudges. Nudges kunnen enkel ingezet worden bij wanneer wetenschappelijk bewezen is dat een bepaalde keuze een positief effect heeft en wanneer over het thema een brede maatschappelijke consensus bestaat.

Moeizaam proces

De resolutie formuleerde de randvoorwaarden voor het werken met nudges. “Het blijft echter verdacht stil in Vlaanderen, en zeker rond het Vlaams Team Gedragsinzichten”, aldus Freya Saeys. “Nochtans zijn er zoveel eenvoudige projecten, noem het laaghangend fruit, die in het buitenland hun nut hebben bewezen en hier op eenvoudige wijze geïmplementeerd kunnen worden.”  Bovendien tonen enkele ministers interesse. Minister Jo Vandeurzen heeft al vaker gezegd dat hij het gebruik ervan onderzoekt op verschillende domeinen. Zeker in de preventieve gezondheidszorg zijn er mogelijkheden. Een mooie kans ligt bij de vertaling van de nieuw te formuleren gezondheidsdoelstellingen in actieplannen. Acties rond gezonde voeding en beweging, consumptie van alcohol, roken, … kunnen onderzocht worden. Het zijn mooie opportuniteiten om de beleidsdoelstellingen beter te kunnen halen.

Keuzevrijheid?

Nudging wordt vaak met enige argwaan bekeken omdat het de keuzevrijheid van het individu zou beperken. Gedragswetenschappers zoals Nobelprijslaureaat Richard Thaler tonen echter juist aan dat we onze keuzes helemaal niet zo bewust en rationeel maken als we denken. Bovendien is er bij nudging geen sprake van verbieden. Je kunt eenvoudig een andere keuze maken. Je kunt kiezen om toch een product van het huismerk te kiezen, om géén orgaandonor te zijn. Bovendien is het quasi onmogelijk de burger een neutrale keuze te presenteren. Standaard geen orgaandonor zijn, zoals in Nederland het geval is, is όόk een keuze maken. En als men dan toch een keuze moet maken, waarom dan niet één die het meeste voordeel oplevert?

Lees ook het opiniestuk van Freya Saeys en Tim Smits in De Morgen: https://www.demorgen.be/opinie/hoe-thalers-nobelprijs-uw-gezondheid-ten-goede-kan-komen-b6d72a0f/