“‘Blijf in uw kot’, ‘Nodig maximum vier personen uit’ en ‘Gebruik uw gezond verstand’. Allemaal goedbedoelde aanmaningen, maar hoe pas je ze toe in de praktijk? Mensen hebben minder veerkracht in deze tijden, mentaal wordt het allemaal wat moeilijker. Heldere communicatie is belangrijker dan ooit, zeker voor personen in kwetsbare situaties”, schrijft Freya Saeys.

Een nieuwe werkgroep ‘mental health’ zal zich voortaan buigen over de psychosociale impact van de coronacrisis en zal de GEES ondersteunen. En die komt er geen moment te vroeg.

Ambigue communicatie

De vorige dagen werd opgeroepen om de coronamaatregelen op te volgen met ‘verantwoordelijkheidszin’. Een nobel doel: iedereen kan deze uitspraken zelf een invulling geven in zijn dagelijks leven, maar dit laat veel ruimte voor interpretatie. Het vieren van de teugels lokt bij sommigen overmoed uit. Vier personen worden er al snel acht en voor je het weet staat de hele buurt gezellig te keuvelen naast de BBQ.

En wat nog verontrustender is: dit soort communicatie is erg ambigu voor kwetsbare groepen. Hierdoor mist een groot deel, tot wel 20 procent van de bevolking, de essentie van de boodschappen rond de coronamaatregelen. Aanmanen om burgerzin te gebruiken is niet duidelijk genoeg. Het interpreteren van zulke boodschappen is allerminst evident voor personen die worstelen met psychische problemen of een complexe gezinssituatie. Vaak gaat deze informatie aan hen voorbij. Of soms gebeurt het omgekeerde en leidt het zelfs tot onverschilligheid. Sommige mensen sluiten zich volledig op thuis en zijn wekenlang enkel aan hun huis gekluisterd. Deze groep mensen heeft een directere communicatieaanpak nodig. Dubbelzinnige maatregelen zoals de ‘vierpersonenregel’ zijn bij deze doelgroep uit den boze. De kans op misverstanden is op die manier te groot. Te lang zijn deze mensen op zichzelf aangewezen geweest. Onder andere (mobiele) crisisteams van psychologen en psychiaters en OCMW’s moeten daarom nu zo snel mogelijk soelaas bieden.

Minder veerkracht

In de wekelijkse bevraging van de Universiteit Antwerpen gaf veertig procent aan zich minder goed in zijn vel te voelen. Als dit cijfer al zo hoog is bij de doorsnee bevolking, dan moeten we er geen tekening bij maken hoe problematisch dit is voor risicogroepen die bijvoorbeeld in een instelling verblijven of kampen met een verslaving. En niet alleen kwetsbare groepen hebben het moeilijk: de vermoeidheid slaat toe bij de hele bevolking en het energiepeil raakt maar moeizaam opgekrikt. Waar de eerste weken ‘lockdown’ voor sommigen nog garant stonden voor herwonnen creativiteit en vrije tijd, is het nu wel welletjes geweest. Werkende ouders met kleine kinderen thuis zitten op hun tandvlees. Tegelijkertijd raken alleenstaanden over de generaties heen nog meer geïsoleerd door het gebrek aan sociaal contact. De wekenlange eenzaamheid is een zware last op hun schouders.

Onvoorspelbaarheid

Onvoorspelbaarheid maakt ons onzeker. Deze ongewone situatie leidt onvermijdelijk tot meer piekeren en angst. Dit in combinatie met bezorgdheden over je job, familieleden en het wegvallen van routines vormt een gevaarlijke cocktail. Wanneer gevoelens van angst en stress na enige tijd niet verdwijnen, moet je hulp inroepen. En net daar knelt het schoentje opnieuw: nog steeds stellen te veel mensen hun (mentale) zorg uit. Wilde verhalen over onveilige dokterspraktijken steken her en der de kop op. Daarnaast vinden velen hun mentale probleem ondergeschikt aan de ‘grotere problemen’ zoals mensen die erg lijden door Covid-19. Dit is geheel onterecht. Het nalaten een behandeling verder te zetten is vanuit medisch oogpunt erg gevaarlijk, ongeacht of dit nu gaat over fysieke of mentale zorg.

Laagdrempeligheid en communicatie

Laagdrempelige zorg is op dit moment dus cruciaal, maar de communicatie errond is dat evenzeer. Waar kunnen zij terecht? Naast de kwetsbare groepen, moeten ook de werkgevers geïnformeerd worden. Vele bedrijven willen hun geleden verliezen zo snel mogelijk terugverdienen, met vaak een hogere werklast tot gevolg. Overbelaste mensen overstelpen met werk, is mentaal gezien niet de slimste optie. Als we niet opletten, ligt er post-corona heel wat uitval door burn-outs op de loer.

The Lancet tekende eind december reeds op dat de mentale impact van een quarantaine niet gering is en lange tijd kan aanslepen. Hoe onduidelijker de communicatie, hoe slechter de financiën ervoor staan en hoe langer deze situatie duurt, …. hoe meer klappen het mentaal welzijn krijgt.

De verplichte quarantaine doet iets met een mens zijn hoofd. We willen te allen tijde vermijden dat een nieuwe geestelijke gezondheidscrisis de kop opsteekt, eens we de coronacrisis te baas zijn. Daarom moeten we nu actie ondernemen: de communicatie op punt zetten en mentaal welzijn hoog op de agenda zetten.  

Dit opiniestuk verscheen in Artsenkrant.be op 15 mei 2020.